Односот со нарцис е како емоционален цунами. На почеток доаѓа златниот период што те заслепува – те облева со внимание, илузија на вистинска љубов, чувство дека си ја нашла сродната душа. Но наскоро доаѓа реалноста: игри на моќ, ладење, повлекување, игнорирање, манипулации.
Првиот елемент на кој се сопнуваш е страхот од напуштање. Нарцисот во тебе буди чувство дека не си доволно добра, дека ќе замине ако постојано не се трудиш. Затоа вложуваш уште повеќе љубов, време, трпеливост – во надеж дека ќе остане. Но без разлика колку даваш, никогаш не е доволно.
Вториот елемент е лутината. Твојата повреденост и тага со текот на времето се претвораат во бес, бидејќи не гледаш ниту благодарност, ниту основно признание. Нарцисот пак, својата лутина никогаш не ја изразува отворено – ја потиснува, бега во молк, лаги, игри на жртва. И така остануваш ти таа што е означена како »премногу емотивна« или »луда«.
Зад вас се крие уште подлабока причина: незадоволени релациски потреби. И двајцата ве влече кон повторување на старите рани – повредените рани се препознаваат една со друга. И токму затоа остануваш, иако знаеш дека односот те уништува: затоа што ти е домашно. А домашното може да биде и болно.
Но вистината е јасна:
Останувањето поради децата е лош изговор – со тоа им ја пренесуваш истата наследна болка.
Никој не може да го промени нарцисот – ниту ти, ниту твојата љубов, ниту твоето трпение.
Единственото решение е заминувањето.
Само кога ќе се оддалечиш, може да започне лекувањето. Тогаш доаѓа најтешкиот дел – соочување со празнината, стравот, болката и сопствената ранливост. Но токму таму, во таа празнина, започнува интеграцијата: спознанието дека си вредна за љубов, дека можеш да се грижиш за себе, дека твојата вредност не зависи од нарцисот.
Патот е долг, напорен и болен. Но на крај носи нешто што нарцисот никогаш не можеше да ти даде: мир, сила и вистинска љубов кон себе.
И кога еднаш ќе го преживееш нарцистичкиот цунами, не само што ќе можеш да закрепнеш – туку никогаш повеќе нема да посакаш да влезеш во таков океан. 🌊✨
Odnos z narcisom je kot čustveni cunami. Najprej pride zlato obdobje, ki te zaslepi – obdari te s pozornostjo, iluzijo prave ljubezni, občutek, da si našla svojo sorodno dušo. A kmalu pride resničnost: igre moči, hlajenje, umikanje, ignoriranje, manipulacije.
Prvi element, na katerem se zatakneš, je strah pred zapustitvijo. Narcis v tebi vzbudi občutek, da nisi dovolj dobra, da bo odšel, če se ne boš nenehno trudila. Zato vlagaš vase še več ljubezni, časa, potrpežljivosti – vse v upanju, da bo ostal. A ne glede na to, koliko daješ, nikoli ni dovolj.
Drugi element je jeza. Tvoja prizadetost in žalost se sčasoma prelevita v bes, ker ne vidiš hvaležnosti, niti osnovnega priznanja. Narcis pa svojo jezo nikoli ne izrazi odkrito – potlači jo, zbeži v molk, laži, igre žrtve. In tako ostaneš ti tista, ki si označena kot »preveč čustvena« ali »nora«.
Za vama se skriva še globlji razlog: nezadovoljene relacijske potrebe. Oboje vleče k ponavljanju starih ran – ranjene rane prepoznajo ena drugo. In prav zato ostaneš, čeprav veš, da te odnos uničuje: ker ti je domače. Domače je lahko tudi boleče.
Toda resnica je jasna:
Ostajati zaradi otrok je slab izgovor – z njim jim le prenašaš isto dediščino bolečine.
Nihče ne more spremeniti narcisa – ne ti, ne tvoja ljubezen, ne tvoja potrpežljivost.
Edina rešitev je odhod. Šele ko se odmakneš, se lahko začne zdravljenje. Takrat pride najtežji del – soočiti se s praznino, strahom, bolečino in svojo lastno ranljivostjo. A prav tam, v tej praznini, se začne integracija: spoznanje, da si vredna ljubezni, da si sposobna poskrbeti zase, da tvoja vrednost ne temelji na narcisu.
Pot je dolga, naporna in boleča. A na koncu prinese nekaj, česar ti narcis nikoli ni mogel dati: mir, moč in resnično ljubezen do sebe.
In ko enkrat preživiš narcistični cunami, ne samo da lahko okrevaš – nikoli več ne boš želela stopiti v tak ocean. 🌊✨
Нарцизмот не е вроден „карактер“, туку начин на преживување што во раното детство се оформува како комбинација од темперамент и пред сè семејни-односи средина. Детето учи како да преживее во односот со негувателите: дали е видено во своето вистинско јас – или мора да стане нешто друго за да биде прифатено.
1) Јадро на настанување: од вистинско до „лажно“ јас
a) Огледување, приврзаност, регулација на емоции Новороденчето има потреба возрасните да ги препознаат и одразат неговите состојби (глад, страв, љубопитност). Преку таков однос гради чувство: „Ова сум јас, виден/видена сум, со мене е во ред.“ Ако реакциите на родителите се ладни, недоследни, претерано барачки или „премногу сè, но не автентично“, детето не го добива тој мапирачки систем. Наместо сигурност се зацврстуваат срам, збунетост и празнина.
b) Критичен период на сепарација и индивидуација| (околу 18–24 месеци) Во оваа фаза детето ја испробува самостојноста и границите. Здрава воспитувачка средина му дозволува малку да „подивее“, да доживее фрустрации и со поддршка на родителите да заклучи: „Не сум семоќен, а сепак сум во ред.“ Кога родителите тоа не го дозволуваат (го гушат, срамотат или идеализираат), детето не го завршува процесот. Останува заглавено во симбиоза и израснува со надуено, лажно јас – грандиозна фасада што штити од болка, но го прекрива вистинското јас.
c) Проекции на родителите Ако родителот го користи детето за сопствена слика (да „сјае“ наместо него или да ги смири неговите рани), детето почнува да живее проекции на родителот: да биде совршено, безгрешно, „посебно“ – или пак тивко и невидливо, за да не го вознемири. Вистинските потреби (блискост, игра, одмор, тага, лутина) се потиснуваат.
d) Улога на таткото/други возрасни Кога примарниот негувател е емоционално недостапен или нарцистичен, друг возрасен може да делува корективно (сигурно огледување, граници, топлина). Ако и тој/таа е недостапен или нарцистичен, лажното јас се зацврстува.
e) Што настанува во зрелоста
Грандиозност и чувство на право („ми припаѓа посебен третман“)
Зависност од восхит, немоќ да се поднесе критика
Девалвација на другите кога не ја потврдуваат фасадата
Хроничен срам и празнина, прикриени со контрола и перфекционизам
Тешкотии со интимност: блискоста е опасна, бидејќи ја загрозува фасадата
2) Трите „лица“ според семејната динамика
A) Разгален нарцис – израснат на пиедестал
Семејна слика: Родителите (често и самите нарцистични) го преплавуваат детето со пофалби, привилегии и „извонредност“. Бараат одличност на секој чекор, но истовремено го возвишуваат и најмалиот успех. Детето станува „проект“ и симбол на нивната величина (статус, углед, богатство).
Што учи детето:
„Посебен/а сум по дефиниција. Светот ми должи.“
Фрустрацијата е неприфатлива– желбите мора да се исполнат веднаш.
Возрасни карактеристики:
Чувство на право и ниска толеранција на „не“.
Бара посебен статус, презир кон „обични“.
Односот е сцена за восхит (партнер/деца како реквизити).
Типични реченици:
„Прави како што велам, затоа што заслужувам најдобро.“ „Ова е под мое ниво.“
B) Условен нарцис – сакан само кога е совршен
Семејна слика: Љубовта е условена со успесите. Детето е продолжеток на самосликата на родителите (особено мајката). Кога „сјае“, тие се чувствуваат добро; кога греши, го срамотат или ладно го казнуваат. Емоционалните потреби се важни само ако е „најдобро во сè“.
Што учи детето:
„Вреден/на сум, ако сум совршен/а.“
Грешка = срам и загрозена припадност.
Возрасни карактеристики:
Непомирлив перфекционизам, внатрешен критичар.
Осцилации меѓу грандиозност и самопрезир.
Односите се арена за докажување (споредби, рангирања).
Типични реченици:
„Ако не е беспрекорно, е катастрофа.“ „Што ќе кажат другите?“
C) Зависен нарцис – дете што никогаш не искусило фрустрација
Семејна слика: Хеликоптер родители сè прават наместо детето. Не смее да почувствува неуспех или разочарување; желбите се исполнуваат превентивно. Порака: „Ти си над другите, светот мора да се тргне пред тебе.“
Што учи детето:
„Сè ми припаѓа, а без мене ништо не се случува.“
Самостојноста е опасна; подобро е другите да ја носат одговорноста.
Возрасни карактеристики:
Зависност од партнер/пријатели за решавање проблеми.
Колапс при првата пречка; враќање во улога на жртва или дете.
Скриено непријателство кон границите (ги доживува како напад).
Типични реченици:
„Реши го ова за мене.“ „Зошто не ми оди, кога секогаш ми одеше?“
3) Заеднички именител на сите три
Лажно јас (фасада) го заменува вистинското јас (реални потреби, ранливост).
Интолеранција на фрустрација: од бегство во грандиозност до бегство во зависност од другите.
Стапица срам–лутина: срамот предизвикува лутина што напаѓа други или себе.
Тешкотии со интимност: блискоста ја загрозува фасадата → идеализација → девалвација → отфрлање.
Потврдувачки круг: надворешниот аплауз накратко ја смирува празнината, но на долг рок ја зголемува.
4) Како да го препознаеме во однос
Пребрзо идеализира, па одеднаш понижува.
На граница или критика реагира со огорченост или навреденост.
Твоите чувства „не се важни“; сè се врти околу неговата слика.
Постојана потреба за огледување (пофалби, потврди); без тоа станува раздразлив, осветољубив или пасивно агресивен.
Во одлуки: или апсолутна контрола (разгален/условен) или префрлање на одговорноста (зависен).
5) Белешка за родители (превенција)
Вистинска, не совршена љубов: топлина + јасни граници.
Здраво огледување: именувај емоции („те гледам дека си тажен/горд“).
Дозволи фрустрација во безбеден контекст: учење чекање, исправување грешки.
Раздели се од детето: твоето его, твоите амбиции ≠ детето.
Присуство на друг возрасен што може да коригира кога ти недостасува сила.
6) Зошто ова разбирање им помага на жртвите
Кога ќе сфатиш дека нарцистичката грандиозност е одбрана од срам, гледаш зошто партнерот:
бара контрола и восхит,
не поднесува критика и граници,
ја заменува љубовта со функција (огледај ме / служи ми).
Тоа не ја оправдува злоупотребата, но ти помага да не ги персонализираш нападите и да поставиш јасни граници.
На сликата се прикажани трите „лица“ на нарцисот што најчесто ги создава семејната динамика:
👑 Разгален нарцис – кога детето расте на пиедестал, преплавено со пофалби и привилегии. 📏 Условен нарцис – кога е сакано само ако е совршено и најдобро. ☂️ Зависен нарцис – кога родителите не му дозволуваат да доживее фрустрација и сè прават наместо него.
👉 Заеднички именител: зад маската на сила се крие кршливо јадро, срам и празнина.
Narcizem ni prirojen “karakter”, temveč način preživetja, ki se v zgodnjem otroštvu oblikuje zaradi kombinacije temperamenta in predvsem vzgojno-odnosnega okolja. Otrok se nauči, kako preživeti v odnosu s skrbniki: ali je viden v pristnem jazu – ali pa mora postati nekaj drugega, da bi bil sprejet.
1) Jedro nastanka: od pristnega do »lažnega« jaza
a) Zrcaljenje, navezanost, regulacija čustev Novorojenček potrebuje, da odrasli prepoznajo in odzrcalijo njegova stanja (lakota, strah, radovednost). Skozi tak odnos gradi občutek: “To sem jaz, viden/vidna sem, z menoj je v redu.” Če so odzivi staršev hladni, nedosledni, pretirano zahtevni ali “preveč vsega, a ne pristno”, otrok ne dobi tega zemljevida. Namesto varnosti se utrdijo sram, zmeda in praznina.
b) Kritično obdobje separacije in individuacije (okoli 18–24 mesecev) V tej fazi otrok preizkuša samostojnost in meje. Zdrava vzgoja mu omogoči, da malo “podivja”, doživi frustracije ter ob podpori staršev ugotovi: “Nisem vsemogočen, pa sem vseeno v redu.” Kadar starši tega ne dovolijo (ga dušijo, sramotijo ali idealizirajo), otrok ne zaključi procesa. Ostane ujet v simbiozi in zraste v napihnjen, lažni jaz – grandiozno fasado, ki ščiti pred bolečino, a prekrije pristni jaz.
c) Projekcije staršev Če starš otroka uporablja za lastno samopodobo (da “sije” namesto njega, ali da blaži njegove rane), otrok začne živeti projekcije starša: biti popoln, brezhiben, “poseben” – ali pa biti tih in neviden, da starša ne zmoti. Pristne potrebe (bližina, igra, počitek, žalost, jeza) se potlačijo.
d) Vloga očeta/drugih odraslih Ko je primarni skrbnik čustveno nedosegljiv ali narcističen, lahko drugi pomembni odrasli deluje korektivno (varno zrcaljenje, meje, toplina). Če pa je tudi on/ona nedosegljiv ali narcističen, se lažni jaz utrdi.
e) Kaj nastane v odraslosti
Grandioznost in upravičenost (“pripada mi posebno ravnanje”)
Odvisnost od občudovanja, nezmožnost prenašati kritiko
Devalvacija drugih, ko ne potrjujejo fasade
Kroničen sram in praznina, prikrita z nadzorom in perfecionizmom
Težave v intimnosti: stik je nevaren, ker ogroža fasado
2) Trije “vidi” (vrste) po družinski dinamiki
Spodaj so tri poti, ki jih tvoja gradiva najjasneje opisujejo. V praksi se prepletajo, a vsaka ima prepoznavno “os”.
A) Razvajeni narcis – vzgojen na piedestalu
Družinska slika: Starši (pogosto narcistični) otroka preplavljajo s hvalo, privilegiji in izjemnostjo. Na vsakem koraku zahtevajo odličnost, obenem pa poveličujejo še najmanjši uspeh. Otrok postane “projekt” staršev in simbol njihove veličine (status, ugled, bogastvo).
Kaj se otrok nauči:
“Poseben sem po definiciji. Svet mi nekaj dolguje.”
Frustracija je nesprejemljiva – želje se izpolnijo takoj.
Odrasle značilnosti:
Upravičenost in nizka toleranca na “ne”.
Iskanje posebnega statusa, prezir do “navadnih”.
Odnos kot oder za občudovanje (partner/otroci kot rekviziti).
Tipični stavki: “Delaj, kot pravim, ker zaslužim najboljše.” “To je pod moj nivo.”
B) Pogojeni narcis – ljubljen le, ko je popoln
Družinska slika: Ljubezen je pogojena z dosežki. Otrok je podaljšek samopodobe staršev (zlasti mame). Ko “sije”, se starša počutita dobro; ko zataji, ga sramotita ali hladno kaznujeta. Čustvene potrebe so upoštevane samo, če je “najboljši v vsem”.
Kaj se otrok nauči:
“Vreden sem, če sem perfekten.”
Napaka = sram in ogrožena pripadnost.
Odrasle značilnosti:
Neusmiljen perfekcionizem, notranji kritik.
Nihanje med grandioznostjo in samoprezirom.
Odnos postane arena za dokazovanje (primerjave, rangiranje).
Tipični stavki:
“Če ne bo brezhibno, je katastrofa.” “Kaj bodo rekli drugi?”
C) Odvisni narcis – otrok, ki nikoli ne izkusi frustracije
Družinska slika: Helikopterski starši vse uredijo namesto otroka. Ne sme občutiti neuspeha ali razočaranja; želje se izpolnjujejo preventivno. Sporočilo: “Ti si nad drugimi, svet se ti mora umakniti.”
Kaj se otrok nauči:
“Vse mi pripada, a brez mene se nič ne zgodi.”
Samostojnost je nevarna; bolje je, da drugi nosijo odgovornost.
Odrasle značilnosti:
Odvisnost od partnerja/prijateljev pri reševanju težav.
Kolaps ob prvi oviri; vračanje v vlogo žrtve ali otroka.
Skrito sovraštvo do meja (doživlja jih kot napad).
Tipični stavki:
“To uredi zame.” “Zakaj mi ne gre, če je vedno šlo?”
Frustracijska intoleranca: od zatekanja v grandioznost do bega v odvisnost od drugih.
Stik sram–jeza: sram sproži jezo, ki napade druge ali sebe.
Težave z intimnostjo: bližina ogroža fasado, zato pride do idealizacije → devalvacije → zavržka.
Potrditveni “krog”: zunanji aplavz kratkoročno umiri praznino, dolgoročno jo poveča.
4) Kako to prepoznamo v odnosu (hitri znaki)
Prehitro idealizira, nato te nenadoma zaniča.
Na mejo ali kritiko odreagira z ogorčenjem ali užaljenostjo.
Tvoja čustva “ne štejejo”; vse se vrti okrog njegove slike.
Potrebuje stalno zrcaljenje (hvala, potrditve); brez tega je razdražen, maščevalen ali pasivno agresiven.
Pri odločanju: ali absolutni nadzor (razvajeni/pogojeni) ali prelaganje odgovornosti (odvisni).
5) Opomba za starše (preprečevanje)
Pristna, ne popolna ljubezen: toplina + jasne meje.
Zdravo zrcaljenje: poimenuj čustva (“vidim, da si žalosten/ponosen”).
Dovoli frustracijo v varnem okviru: učenje čakanja, popravljanja napak.
Loči sebe od otroka: tvoj ego, tvoje ambicije ≠ otrok.
Sodelujoča prisotnost druge odrasle osebe, ko ti zmanjka moči.
6) Zakaj to razumevanje pomaga žrtvam
Ko razumeš, da je narcistična grandioznost obramba pred sramom, vidiš, zakaj partner:
rabi nadzor in občudovanje,
ne prenese kritike in mej,
zamenjuje ljubezen za funkcijo (zrcali me / služi mi).
To ne opravičuje zlorab, a ti pomaga ne personalizirati napadov in postaviti jasne meje.
Na sliki so prikazani trije “obrazi” narcisa, ki jih starševska dinamika najpogosteje ustvari:
👑 Razvajeni narcis – ko otrok odrašča na piedestalu, obdan s hvalo in privilegiji. 📏 Pogojeni narcis – ko je ljubljen le, če je popoln in najboljši. ☂️ Odvisni narcis – ko starši ne dovolijo, da izkusi frustracijo, in vse uredijo namesto njega.
👉 Skupni imenovalec: za masko moči se skriva krhko jedro, sram in praznina.
Таа не се роди силна. Таа стана силна… …од болка. …од игнорирање. …од лажење. …од манипулација што ја вртеше во круг.
💔 Секој пат кога се скрши – се научи да се залепи сама. 💥 Секој пат кога ја понижуваше – таа изгради тишина и достоинство. 🔥 Секој пат кога ја натера да се прашува „дали вреди“ – таа си рече: доста е.
✨ Не сака да биде само силна. Сака да биде среќна.
👉 И среќна ќе биде само таму каде што не треба да се брани од оној што ја љуби.
Кога нарцисот изневерува, не станува збор само за тајна врска. Станува збор за тоа како почнува да се однесува со тебе. Тоа се гледа во неколку насоки:
1️⃣ Ненадејна трансформација Парфем, нов стил, бричење, ненадејна грижа за изгледот. Како да оди на прв состанок – ама не со тебе.
2️⃣ Губење трпение Одеднаш нема време, твоите зборови му пречат, твоите потреби стануваат „досадни“.
3️⃣ Нова личност во приказната Постојано спомнува некого од работа или од околината – понекогаш критички, понекогаш пофално. Во двата случаи: црвен аларм 🚨
4️⃣ Лажна наклонетост За да ја покрие вината, може да те затрупа со подароци, комплименти или ненадејни изблици на „љубов“. Тоа не е вистинска близина, туку димна завеса.
5️⃣ Студен однос Неговото присуство со тебе исчезнува. Станува рамнодушен, дистанциран или намерно бара кавги – само за да те оддалечи.
💡 Запомни: Како се однесува кога изневерува, кажува повеќе за него отколку за тебе. Ти не си проблемот. Тој е. Ти заслужуваш вистина и искрена близина.
Ако воопшто си го поставила ова прашање – веќе твојата интуиција шепоти дека нешто не е во ред.
Ако: 1️⃣ Одиш „на прсти“ за да избегнеш експлозија. 2️⃣ Се чувствуваш виновна и кога не си. 3️⃣ Неговите желби секогаш се пред твоите потреби. 4️⃣ Те понижува, а потоа го крие зад „се шегував“. 5️⃣ Те изолира со мислата дека никој нема да те разбере.
… тогаш одговорот не е во Google. 👉 Одговорот е во тебе.
❤️ Тоа не е љубов. Тоа е систематско кршење на твојата душа. А единствениот пат кон слобода е оној кога ќе си кажеш: „Заслужувам повеќе. Заслужувам мир.“
✨ Објави го ова како опомена за себе – или сподели со жена која сè уште молчи. 📍Зачувај. Препознај. Доверувај му се на својот глас.
Една од најподмолните форми на злоупотреба е онаа што минува преку децата.
Малигниот нарцис нема да удри со рака. Удира со збор. Со приказна што самиот ја измислува. Со децата што ги користи.
⚠️ Ќе им зборува дека си нестабилна. ⚠️ Дека претеруваш. ⚠️ Дека детето „веќе не те сака“ и „дека самата си виновна“. ⚠️ Дека тој „само сака мир“.
Ке ги користи како продолжена рака за својата моќ:
👶 Ги вклучува во конфликти што не се нивни. 👶 Им става товар да бидат „судија“ меѓу родителите. 👶 Ги претвора во курири на вина, закани и манипулации. 👶 Ги користи за да повреди, казни или контролира другиот родител. А вистината е: 👉 Тој сака моќ. 👉 Тој не сака однос – сака контрола. 👉 Тој не е татко – тој е актер.
За нарцисот, децата не се личности со свои потреби и чувства. Тие се само средство за продолжување на драмата. ✨ Но за здравиот родител – децата се свето место. Затоа е важно да се препознае оваа злоупотреба и да се постават граници.
👁🗨 Ако некој ти го уништува односот со детето за да те повреди тебе – тоа не е родителство. Тоа е психолошка војна.
🖋 Ако си го доживеала ова – не си сама. Твојата приказна значи.
📌 Децата не смеат да бидат оружје. Тие заслужуваат љубов, мир и детство без товар на туѓи битки.
Секој има своја улога – која му е доделена без да биде прашан.
👑 Златно дете Она што постојано го фалат. Го гледаш на пиедестал. Не затоа што е подобро. Туку затоа што е совршен одраз на нарцисот. Ако некогаш кажеш нешто против него – ти си проблемот.
👻 Невидливо дете Никој не го слуша. Никој не го гледа. Сам бара контакт – со погрешни луѓе, на погрешни начини. Учи да лаже, да плаче, да глуми… затоа што само така добива внимание. Но никогаш љубов.
🐑 Црна овца Најсилната. Најповредената. Она што ја гледа вистината и затоа е омразено. Она што ја носи вината, е исмејувано, засрамено. А во суштина – тоа е она што се буди. Она што станува опасно, бидејќи веќе не сака да молчи.
⚠️ Ако си бил/а црна овца – не си скршен/а. Ти си разбуден човек. И не си сам/а. 🖤
📌 Егоцентричниот човек мисли пред сè на себе. Може да е нечувствителен, непријатен, но не сака да го уништи другиот. Кога ќе се соочи со реалноста, може да се замисли. Има способност за емпатија – иако ретко ја користи.
🚨 Нарцисот, пак, има систем зад себе. Маска. Потреба за моќ, контрола, восхит – и потреба да те понижи, да те намали, за тој/таа да заблеска. Не се работи само за големо его. Туку за празно јадро, кое го храни со лаги, драма, идеализација, а потоа и отфрлање.
👁🗨 Нарцис не е оној што само многу зборува за себе. Туку оној што сака да контролира како ти гледаш на себе.
💬 Веруваш ли дека може да се разликуваат? Дали некогаш си ги помешал/а едниот со другиот?
VMESNI SVETOVI 