Словенците гласаа дали да се воведе право на самостојно, медицински надгледувано завршување на животот во ситуации на неподносливо страдање. Референдумот беше советодавен а не обврзувачки. Исходот: Словенија гласаше против.
Каде стои Словенија во споредба со регионот?
Неколку држави во Европа веќе имаат закон за еутаназија или асистирано умирање. Најблиску до Словенија:
🇦🇹 Австрија– дозволено асистирано самоубиство под строги услови.
🇨🇭 Швајцарија– дозволено асистирано умирање со долга традиција и строги правила.
🇩🇪 Германија– делумно дозволено, но силно регулирано
🇳🇱 Холандија, 🇧🇪 Белгија, 🇱🇺 Луксембург, 🇪🇸Шпанија, 🇵🇹 Португалија – јасно уредени закони за еутаназија. Словенија засега останува во групата држави каде помошта при умирање е недозволена.
Зошто дел од луѓето сметаат дека е добро да постои ваков закон?
Некои граѓани веруваат дека еутаназијата е:
право на достоинство, кога телото повеќе не може да ја поднесе болката,
начин да се избегне долготрајно и неподносливо страдање,
чин на самостојност кога човек јасно и свесно ја донесува одлуката,
олеснување за семејствата кои со години гледаат болка што не може да се ублажи.
За нив ова не е „полет“, туку последен чекор на човечко достоинство.
Зошто постои силна бојазност од злоупотреби?
Дел од граѓаните и професионалците имаат сериозни грижи. Стравови кои најчесто се спомнуваат:
ризик да се притисне ранлива личност, особено стара или зависна,
страв дека семејства би можеле да вршат притисок поради финансиски или други причини,
недоволно јасни медицински критериуми,
страв дека здравствениот систем не е подготвен да спречи злоупотреби,
етички дилеми поврзани со религија, вредности или семејни искуства.
Ова се реални прашања што бараат многу поголема дебата, подлабока регулација и јасни заштитни механизми.
Што значи исходот „против“
Словенците одлучија дека државата сè уште не е подготвена за ваков закон. За некои – ова значи одбрана на ранливите, За други – продолжување на страдањето за многу болни луѓе.
Сите овие реакции се човечки.
Постојат теми каде човештината стои повисоко од секоја политика. Евтаназијата е една од нив. Верувам дека секоја личност го заслужува правото на достоинствен крај,но и дека општеството мора врвно да го заштити секој што би можел да биде злоупотребен Прашањето не е „за“ или „против“ Прашањето е:
дали ќе создадеме систем каде човечкото достоинство и заштитата од злоупотреби ќе доживееме како една иста вредност.
Veliko otrok narcističnih staršev se skozi življenje sprašuje: Zakaj je moj starš tak? Sem jaz kriv(a), da je bil(a) vedno nezadovoljen/na, kritičen/na ali oddaljen/na? Odgovor je jasen – ne. Narcis se ne rodi, ampak nastane.
Kje se začne?
Narcistična osebnost ima svoje korenine v otroštvu. Otrok, ki ne dobi brezpogojne ljubezni in varnega sprejemanja, razvije globoko rano. Namesto da bi bil sprejet tak, kot je, je bil ocenjen, primerjan ali potisnjen v vloge, ki so ustrezale staršem.
Če je bil ves čas kritiziran, je razvil občutek manjvrednosti.
Če je bil pretirano povzdigovan zaradi dosežkov ali videza, se ni naučil, da ima vrednost kot oseba sama po sebi.
V obeh primerih otrok ni dobil izkušnje, da je ljubljen preprosto zato, ker obstaja.
Narcis kot odrasel
Ko tak otrok odraste, rana ostane. Odrasel človek z narcistično rano ves čas išče zunanje potrditve – aplavze, uspehe, pohvale. Navzven deluje močan in samozavesten, a znotraj je negotov in ujet v praznino. Potrebuje druge, da mu znova in znova dokazujejo njegovo vrednost.
Vloga otroka ob narcističnem staršu
Tu se pokaže boleča resnica: otrok narcističnega starša nehote prevzame nalogo, da zapolni praznino v staršu.
Otrok se nauči ugajati, da ne sproži starševih izbruhov.
Postane dosežkar, ker le tako dobi drobtinice potrditve.
Včasih prevzame vlogo “malega terapevta”, ki posluša in tolaži starša.
Glavna naloga otroka tako postane – da poskrbi za občutek ugodja svojega starša.
Ranjen starš – ranjen otrok?
Čeprav ranjen starš pogosto rani otroka, ni nujno, da ta rana postane dediščina. Ko otrok (kot odrasla oseba) spozna, da starševih ran ne more ozdraviti in da ni bil nikoli kriv za njihovo vedenje, lahko prekine krog.
Najpomembnejše sporočilo je:
Starševih ran ne moreš pozdraviti.
Svoje pa lahko zaščitiš.
In s tem preprečiš, da bi se bolečina prenašala naprej.
Narcisi niso nastali zaradi svojih otrok, temveč zaradi svoje lastne boleče preteklosti. Ko to razumemo, se lahko osvobodimo krivde in začnemo graditi drugačne, zdrave odnose – najprej s sabo, nato z drugimi.
Odraščanje ob narcističnem staršu nas zaznamuje globoko v odraslost. Vpliva na to, kako vidimo sebe in druge, kako oblikujemo odnose ter kako močno (ali šibko) slišimo svoj notranji glas.
Živeti z narcisom je izjemno težko. Narcisi ne premorejo pravega vpogleda vase in sebe doživljajo kot izključno dobre ljudi. Čutijo se upravičene do posebne obravnave, stalno iščejo pozornost, od drugih pa so pogosto žaljivi, kritični, ponižujoči in zahtevajo, da se svet vrti okoli njih.
Značilnosti narcističnega starša
Med narcističnimi značilnostmi najdemo:
občutek večvrednosti,
pretirano skrb za lastno podobo,
nesposobnost sprejemanja kritike,
laganje in pretiravanje,
prestopanje meja,
pričakovanje posebnega obravnavanja,
zavist in prepričanje, da jim drugi zavidajo,
manipulacijo z drugimi.
Kako to vpliva na otroke Otroci narcističnih staršev pogosto odraščajo s čustvenimi ranami, ki jih dolgo ne prepoznajo. Zdi se jim, da so imeli »čisto v redu otroštvo«, v resnici pa nosijo s seboj posledice:
nizka samopodoba,
stalno notranje kritiziranje,
težave z zaupanjem in odnosi,
depresija, anksioznost, občutki krivde,
samouničevalna vedenja,
ponavljanje destruktivnih partnerskih vzorcev,
strah pred izražanjem svojih potreb.
Pogosto se otroci razdelijo v družinske vloge: eden postane »zlati otrok«, ki je deležen pohval in priznanja, drugi pa »grešni kozel«, ki nosi krivdo in kritike.
Zakaj je pot okrevanja dolga
Največja past je notranji glas, ki nam še vedno govori: »S teboj je nekaj narobe, ti si sebičen, ti si kriv.« Sprejeti resnico, da so bile rane posledica narcistične vzgoje, je težko in boleče. Toda to je prvi korak k zdravljenju.
Sporočilo za konec
Če se prepoznate v teh besedah, vedite: niste sami in niste krivi. Pot okrevanja je dolga, a vsako spoznanje, da ran niste povzročili vi, je korak bližje svobodi. Naučiti se slišati svoj resnični glas – glas, ki je močnejši od notranjega kritika – pomeni začeti živeti življenje, ki ga zaslužite.
Narcizem ni prirojen “karakter”, temveč način preživetja, ki se v zgodnjem otroštvu oblikuje zaradi kombinacije temperamenta in predvsem vzgojno-odnosnega okolja. Otrok se nauči, kako preživeti v odnosu s skrbniki: ali je viden v pristnem jazu – ali pa mora postati nekaj drugega, da bi bil sprejet.
1) Jedro nastanka: od pristnega do »lažnega« jaza
a) Zrcaljenje, navezanost, regulacija čustev Novorojenček potrebuje, da odrasli prepoznajo in odzrcalijo njegova stanja (lakota, strah, radovednost). Skozi tak odnos gradi občutek: “To sem jaz, viden/vidna sem, z menoj je v redu.” Če so odzivi staršev hladni, nedosledni, pretirano zahtevni ali “preveč vsega, a ne pristno”, otrok ne dobi tega zemljevida. Namesto varnosti se utrdijo sram, zmeda in praznina.
b) Kritično obdobje separacije in individuacije (okoli 18–24 mesecev) V tej fazi otrok preizkuša samostojnost in meje. Zdrava vzgoja mu omogoči, da malo “podivja”, doživi frustracije ter ob podpori staršev ugotovi: “Nisem vsemogočen, pa sem vseeno v redu.” Kadar starši tega ne dovolijo (ga dušijo, sramotijo ali idealizirajo), otrok ne zaključi procesa. Ostane ujet v simbiozi in zraste v napihnjen, lažni jaz – grandiozno fasado, ki ščiti pred bolečino, a prekrije pristni jaz.
c) Projekcije staršev Če starš otroka uporablja za lastno samopodobo (da “sije” namesto njega, ali da blaži njegove rane), otrok začne živeti projekcije starša: biti popoln, brezhiben, “poseben” – ali pa biti tih in neviden, da starša ne zmoti. Pristne potrebe (bližina, igra, počitek, žalost, jeza) se potlačijo.
d) Vloga očeta/drugih odraslih Ko je primarni skrbnik čustveno nedosegljiv ali narcističen, lahko drugi pomembni odrasli deluje korektivno (varno zrcaljenje, meje, toplina). Če pa je tudi on/ona nedosegljiv ali narcističen, se lažni jaz utrdi.
e) Kaj nastane v odraslosti
Grandioznost in upravičenost (“pripada mi posebno ravnanje”)
Odvisnost od občudovanja, nezmožnost prenašati kritiko
Devalvacija drugih, ko ne potrjujejo fasade
Kroničen sram in praznina, prikrita z nadzorom in perfecionizmom
Težave v intimnosti: stik je nevaren, ker ogroža fasado
2) Trije “vidi” (vrste) po družinski dinamiki
Spodaj so tri poti, ki jih tvoja gradiva najjasneje opisujejo. V praksi se prepletajo, a vsaka ima prepoznavno “os”.
A) Razvajeni narcis – vzgojen na piedestalu
Družinska slika: Starši (pogosto narcistični) otroka preplavljajo s hvalo, privilegiji in izjemnostjo. Na vsakem koraku zahtevajo odličnost, obenem pa poveličujejo še najmanjši uspeh. Otrok postane “projekt” staršev in simbol njihove veličine (status, ugled, bogastvo).
Kaj se otrok nauči:
“Poseben sem po definiciji. Svet mi nekaj dolguje.”
Frustracija je nesprejemljiva – želje se izpolnijo takoj.
Odrasle značilnosti:
Upravičenost in nizka toleranca na “ne”.
Iskanje posebnega statusa, prezir do “navadnih”.
Odnos kot oder za občudovanje (partner/otroci kot rekviziti).
Tipični stavki: “Delaj, kot pravim, ker zaslužim najboljše.” “To je pod moj nivo.”
B) Pogojeni narcis – ljubljen le, ko je popoln
Družinska slika: Ljubezen je pogojena z dosežki. Otrok je podaljšek samopodobe staršev (zlasti mame). Ko “sije”, se starša počutita dobro; ko zataji, ga sramotita ali hladno kaznujeta. Čustvene potrebe so upoštevane samo, če je “najboljši v vsem”.
Kaj se otrok nauči:
“Vreden sem, če sem perfekten.”
Napaka = sram in ogrožena pripadnost.
Odrasle značilnosti:
Neusmiljen perfekcionizem, notranji kritik.
Nihanje med grandioznostjo in samoprezirom.
Odnos postane arena za dokazovanje (primerjave, rangiranje).
Tipični stavki:
“Če ne bo brezhibno, je katastrofa.” “Kaj bodo rekli drugi?”
C) Odvisni narcis – otrok, ki nikoli ne izkusi frustracije
Družinska slika: Helikopterski starši vse uredijo namesto otroka. Ne sme občutiti neuspeha ali razočaranja; želje se izpolnjujejo preventivno. Sporočilo: “Ti si nad drugimi, svet se ti mora umakniti.”
Kaj se otrok nauči:
“Vse mi pripada, a brez mene se nič ne zgodi.”
Samostojnost je nevarna; bolje je, da drugi nosijo odgovornost.
Odrasle značilnosti:
Odvisnost od partnerja/prijateljev pri reševanju težav.
Kolaps ob prvi oviri; vračanje v vlogo žrtve ali otroka.
Skrito sovraštvo do meja (doživlja jih kot napad).
Tipični stavki:
“To uredi zame.” “Zakaj mi ne gre, če je vedno šlo?”
Frustracijska intoleranca: od zatekanja v grandioznost do bega v odvisnost od drugih.
Stik sram–jeza: sram sproži jezo, ki napade druge ali sebe.
Težave z intimnostjo: bližina ogroža fasado, zato pride do idealizacije → devalvacije → zavržka.
Potrditveni “krog”: zunanji aplavz kratkoročno umiri praznino, dolgoročno jo poveča.
4) Kako to prepoznamo v odnosu (hitri znaki)
Prehitro idealizira, nato te nenadoma zaniča.
Na mejo ali kritiko odreagira z ogorčenjem ali užaljenostjo.
Tvoja čustva “ne štejejo”; vse se vrti okrog njegove slike.
Potrebuje stalno zrcaljenje (hvala, potrditve); brez tega je razdražen, maščevalen ali pasivno agresiven.
Pri odločanju: ali absolutni nadzor (razvajeni/pogojeni) ali prelaganje odgovornosti (odvisni).
5) Opomba za starše (preprečevanje)
Pristna, ne popolna ljubezen: toplina + jasne meje.
Zdravo zrcaljenje: poimenuj čustva (“vidim, da si žalosten/ponosen”).
Dovoli frustracijo v varnem okviru: učenje čakanja, popravljanja napak.
Loči sebe od otroka: tvoj ego, tvoje ambicije ≠ otrok.
Sodelujoča prisotnost druge odrasle osebe, ko ti zmanjka moči.
6) Zakaj to razumevanje pomaga žrtvam
Ko razumeš, da je narcistična grandioznost obramba pred sramom, vidiš, zakaj partner:
rabi nadzor in občudovanje,
ne prenese kritike in mej,
zamenjuje ljubezen za funkcijo (zrcali me / služi mi).
To ne opravičuje zlorab, a ti pomaga ne personalizirati napadov in postaviti jasne meje.
Na sliki so prikazani trije “obrazi” narcisa, ki jih starševska dinamika najpogosteje ustvari:
👑 Razvajeni narcis – ko otrok odrašča na piedestalu, obdan s hvalo in privilegiji. 📏 Pogojeni narcis – ko je ljubljen le, če je popoln in najboljši. ☂️ Odvisni narcis – ko starši ne dovolijo, da izkusi frustracijo, in vse uredijo namesto njega.
👉 Skupni imenovalec: za masko moči se skriva krhko jedro, sram in praznina.
🔒 Кога нема близина, туку само зависност 📍#Нарцизам #Зависност #ВистинаЗадЗавесата
Во нарцисоидна врска, интимноста често е само илузија. Нарцисот не бара близина, туку контрола. А кога ќе исчезнат поврзаноста и почитта, се појавува она што ретко се кажува гласно:
⚠️ Зависност од интернет. ⚠️ Порнографија како замена за вистинска врска. ⚠️ И често – еректилна дисфункција.
Зошто? Бидејќи вистинската интимност бара присутност, ранливост, контакт. А нарцисот не знае да биде присутен. Повеќе сака да избега – во екран, во контрола, во свет каде сè е под негова команда.
📌 Но таму нема тело, нема поглед, нема допир. Само осаменост – и празнина што расте.
👉 Жената покрај ваков партнер се чувствува одбиено, невидливо, скршено. 👉 Но вистината е: не е нејзина вина – тоа е негово огледало, негова потисната болка, негова празна интимност.
И тогаш доаѓа стапицата: »Ти си премногу. Ти си причината.« Не, драга. Тој е тој што не знае да сака – ни себе, ни тебе.
🔁 Ако си поминала низ нешто вакво – не си сама. Да зборуваме за тоа. 💬 Пиши ми ако сакаш твојата приказна да ја објавам анонимно. 📌 Следи ја рубриката »Таа што прогледа«.
📌 Кога нема близина – останува само зависност. Нема тело. Нема допир. Само екран – и празнина што расте.
5. дел: Научив да бидам директна – и тоа не е себичност Кога дојдов во Словенија, ме шокираше едно нешто: Луѓето се директни. Кажуваат што мислат. Во лице. Без заобиколувања. Без извинувања.
За мене – која цел живот ги завиткував зборовите во украсна хартија, само да не повредам некого – тоа беше како удар. Но и – ослободување. На почеток мислев дека тоа е студенило. Денес знам – тоа е сила. Да кажеш не, да кажеш не се согласувам, да кажеш доста е – тоа не е себичност. Тоа е самопочит. Македонија ме научи да трпам. Словенија ме научи да поставам граница.
А меѓу тие две нешта – открив нешто што порано не го знаев:
> Директноста не е суровост. Директноста е вистина – без страв дека поради неа ќе бидеш помалку сакана. Сега веќе не ги завиткувам своите зборови. Сега ги изговарам. Така како што ги чувствувам. Така како што звучат. Така како што отсекогаш сакав – но не се осмелував.
> И уште нешто – сега сум уште повеќе јас. Не поради тоа што изгубив. Туку поради тоа што конечно си дозволив да бидам.
Кога ќе слушнеме „нарцис“, веднаш помислуваме на некој што е гласен, самовљубен и постојано бара внимание. Но нарцисот не е секогаш очигледен – понекогаш е тивок, манипулативен или дури и опасен.
Постојат три основни видови нарцисоида кои вреди да ги препознаеме:
1. Прикриен нарцис (covert narcissist)
Надворешно: тивок, скромен, како жртва.
Внатрешно: осетлив на критика, пасивно-агресивен.
Алатки: молк, вина, манипулација преку ранливост.
2. Грандиозен нарцис (grandiose narcissist)
Надворешно: самоуверен, харизматичен, доминантен.
Внатрешно: убеден во својата надмоќ.
Алатки: фалење, понижување, барање восхит.
3. Малиген нарцис (malignant narcissist)
Надворешно: студен, без чувства, може и насилен.
Внатрешно: мешавина од нарцисоидност и социопатија.
Алатки: заплашување, емоционално насилство, манипулација без грижа на совест. Нарцисот не секогаш носи иста маска. Затоа е важно да не гледаме само што зборува – туку како се чувствуваме покрај него.
„За да ја видиш вистината, понекогаш мораш да гледаш подлабоко.“
VMESNI SVETOVI 